Szczęśliwego Nowego Roku!

Wigilia Małgorzaty

Dzisiaj Wigilia, i z tej okazji krótki wpis o książce „Wigilia Małgorzaty”. To bardzo szczególna i piękna pozycja, w zasadzie trudno powiedzieć, czy bardziej dla dzieci, czy dla dorosłych. 

Pozornie  prosta historia ukazuje starszą panią samotnie spędzającą święta Bożego Narodzenia. Małgorzata ma dzieci i wnuki, ale nie chce zawracać im głowy swoją osobą. Niech sobie odpoczywają!

Jest więc to samotność z wyboru, wewnętrzna zgoda na wycofanie się z aktywności życiowej. Łatwo przychodzi, bo z biegiem lat „poza domem” oznacza zagrożenie. Tyle niebezpieczeństw czyha za progiem! Dlatego, gdy nagle rozlega się dzwonek do drzwi, Małgorzata wpada w panikę. Jeśli otworzy, na pewno stanie się coś strasznego!

Dla młodszych czytelników „Wigilia Małgorzaty” to pogodna historia o tym, że dobro przynosi dobro. Dla starszych to dodatkowo znacznie bardziej dramatyczny, ukryty w oszczędnym tekście i wymownych ilustracjach zapis walki z własnym, osuwającym się w niebyt „ja”, walki z czasem, który zabiera najbliższych i wszystko, co kochane.

Pascal Blanchet opowiada ilustracjami to, czego nie wyraziły słowa. Jego obrazy są dowcipne i melancholijne jednocześnie. Grają na emocjach, fundują nam gulę w gardle i wypełniają głowę mieszanką wspomnień, przebrzmiałych marzeń i nieaktualnych planów. Ale kierują też ku teraźniejszości.

W tej książce jest wszystko to, co przywołujemy w czas Bożego Narodzenia: tęsknota i nadzieja; człowiecza słabość i wewnętrzna siła, oraz drobne ludzkie gesty dobroci, które nie pozwalają zgasnąć światłu.

Wigilia Małgorzaty, India Desjardins, il. Pascal Blanchet, wyd. Dwie Siostry 2014.
Wiek: 10+

I jeszcze jedna, ale bardzo ważna rzecz: życzenia świąteczne dla Was! Dziękuję za obecność tutaj na blogu i na fanpejdżu, za wszystkie komentarze i opinie. Spokojnych, dobrych Świąt i wspaniałych książek pod choinką!

Subiektywny przegląd książkowych nowości /grudzień 2016/

Co miesiąc prezentuję Wam pięć wydawniczych nowości, które postanowiłam „dodać do ulubionych”, czyli książki, które mnie szczególnie zaciekawiły, zachwyciły i którym warto będzie przyjrzeć się bliżej.

Chyba już kiedyś wspominałam, że uwielbiam książki o czasie. O jego upływie, o chwili, którą próbujemy zatrzymać, o próbach kierowania czasem – tych fantastycznych, baśniowych i tych zupełnie realnych. „Mój dziadek” jest opowieścią o relacji i budowaniu bliskości między dziadkiem a wnuczkiem, ale bohaterem tej książki jest także czas. Dziadek ma go pod dostatkiem – celebruje chwile spędzane z wnuczkiem, delektuje się drobnymi przyjemnościami, oddaje sztuce pisania listów… Nie można tego powiedzieć o jego sąsiedzie, który ledwie ma czas, by rzucić pospieszne „dzień dobry”.  Zestawienie tych dwóch postaci bawi, ale i frapuje. Jak to z tym czasem jest, że dwadzieścia cztery godziny podarowane nam każdej doby tak różnie gospodarujemy? Przepiękny picturebook do oglądania, czytania i do refleksji.

Mój dziadek, Catarina Sobral, wyd. Kocur Bury 2016
Wiek: 4+

Lew w Paryżu

Beatrice Alemagna zauroczyła mnie swoją twórczością dziesięć lat temu. Właśnie wtedy, w 2006 roku, ukazał się „Un Lion à Paris” – moim zdaniem najpiękniejsza jak dotąd książka włoskiej autorki mieszkającej we francuskiej stolicy. Złożona z mistrzowsko skomponowanych obrazów zachwyca, oczarowuje, nie pozwala się od siebie oderwać. Nareszcie możemy cieszyć się nią także w polskim wydaniu!

Bohaterem opowieści jest lew, któremu znudziło się spokojne życie na sawannie. Żądny przygód, postanawia jechać do Paryża i tam znaleźć nowych przyjaciół, pracę i przygodę.
Początki życia w nowym miejscu nie są jednak łatwe. Miasto zdaje się wielkie, nieprzystępne i chłodne. Ludzie biegają, „trzymając pod pachą dziwaczne szable”, ale wcale lwa nie atakują – przeciwnie, w ogóle go nie zauważają. Wkrótce zwierz zaczyna odczuwać dotkliwą samotność. I kiedy jemu samemu, i nam, czytającym tę historię, wydaje się, że najlepiej zrobi, wracając na sawannę, lew zaczyna dostrzegać piękno miejsca, w którym się znalazł.

Rozdziawia z wrażenia paszczę na widok industrialnej konstrukcji Centrum Pompidou, zachwyca go mieniąca się słońcem Sekwana, dech w piersiach zapiera widok z wieży Eiffla i przypominająca tartę z bitą śmietaną bazylika Sacré Cœur. Wkrótce lew odkrywa, że znalazł swoje miejsce na ziemi – a dokładniej na cokole, na placu Denfert-Rochereau. Tam właśnie można go dziś spotkać.

Pomnik „Lew Belfortu” Bartholdiego bardzo ponoć lubią paryżanie, ponieważ, jak sugeruje Beatrice Alemagna, odlany z brązu lew „wydaje się tak bardzo szczęśliwy na swoim miejscu”.

Piękny jest Paryż w tej książce. Ciemne sylwetki drzew odbijające się w szaro-niebieskiej wodzie Sekwany, pnące się ku górze schody Montmartre’u, szerokie Haussmanowskie bulwary i ludzie przemykający z bagietkami pod pachą albo siedzący przy kawiarnianych stolikach na ulicach. 

Artystka tworzy ilustracyjne kolaże, łącząc różne techniki: ołówek i kredki z gazetowymi wycinankami. Zachwyca ich drobiazgowość i jednocześnie stylizowana na dziecięce rysunki kanciastość.

To wielowymiarowy, wysublimowany portret miasta, które stało się dla artystki nowym domem. Opowiadając historię lwa, Beatrice Alemagna sięga do własnej biografii, do powolnego aklimatyzowania się w Paryżu po opuszczeniu rodzinnej Bolonii, do towarzyszącego jej poczucia wyobcowania i niedopasowania. Są to zresztą stałe motywy, obecne w większości jej książek (także w tych wydanych dotychczas w Polsce – „Mój ukochany” i „Pięciu nieudanych”): wędrówka, zmiana, poszukiwanie swojego miejsca, bratniej duszy, wreszcie własnej tożsamości. Jak stwierdziła autorka w jednym z wywiadów: „Myślę, że w głębi duszy zawsze chcę opowiadać tę samą historię: kruchej istoty, która znajduje w sobie wielką wewnętrzną siłę”.

Książka od dziesięciu lat cieszy się wielką popularnością na całym świecie. We Francji właśnie ukazało się jej drugie wydanie. W oryginale wydana była w formacie 28x38 cm i czytało się ją w pionie. Wydawnictwo Tibum poszło krok dalej, publikując ją w formie kart do teatrzyku Kamishibai. Ten teatr ilustracji wykorzystuje wywodzącą się z Japonii technikę opowiadania za pomocą kart z obrazem i tekstem. Kartonowe plansze umieszczane są w skrzynce, która jest oprawą dla ilustracji i sceną dla rozgrywających się zdarzeń. Dzieci obserwują obraz, a dorosły czyta treść książki umieszczoną na odwrocie karty. 

Tym samym klasyczna lektura zyskuje uroczysty charakter i zmienia się w interaktywny teatr, w którym dziecko może komentować ilustracje, zadawać pytania, wchodzić w dialog z czytającym itd. Metoda szczególnie przydatna dla większych grup dzieci – w przedszkolach, szkołach, na lekcjach bibliotecznych (więcej tutaj). My bawiliśmy się książką bez skrzyneczki teatrzyku, ale z wykorzystaniem metody (filmik poniżej) i oczywiście także klasycznie – siedząc na kanapie albo w łóżku, czytając, oglądając ilustracje i analizując rozmaite ich szczegóły i smaczki.

A teraz plansze są ozdobą mojego biurka, bo szkoda mi ich schować i odłożyć na półkę :)

Lew w Paryżu, Beatrice Alemagna, tłum. Dorota Vinet, Wydawnictwo Tibum, Katowice 2016.

Wiek: 3+

Gdzie jest Mikołaj?

Pewnie też macie ulubioną książkę mikołajkową albo bożonarodzeniową. Taką, którą znacie prawie na pamięć, czytacie po kilka razy w czasie świąt i jako pierwszą wyciągacie w grudniu do wspólnej lektury. „Gdzie jest Mikołaj?” to dla nas właśnie taka książka.

Wydana dziesięć lat temu, w roku, w którym na  świat przyszła moja córka, najpierw była tylko obrazkową opowieścią, sympatycznymi mordkami brązowych misiów, zielenią świątecznego drzewka. Potem opowieścią raczej niż czytanką. Często wychodzącą w szczegółach daleko poza to, co oferował tekst.

To prosta historia: mały miś niecierpliwie wypatruje przyjścia Mikołaja, szykuje mu ciasteczka i mleko, martwi się, czy aby komin nie okaże się za ciasny dla pulchnego staruszka, próbuje grzecznie leżeć w łóżku, ale nie może zasnąć, w końcu decyduje się czuwać, aby zobaczyć, co też się wydarzy…

Ta ujmująca opowiastka o wielkim dziecięcym oczekiwaniu jest bardzo uniwersalna – przejrzy się w niej każde dziecko niemogące zasnąć w noc tuż przed przyjściem Świętego Mikołaja (obojętnie czy będzie to 6, 24 czy 25 grudnia) i każdy rodzic, który próbuje niezauważenie podłożyć świąteczne prezenty i po kryjomu zjeść ciasteczka przeznaczone dla Mikołaja, nie robiąc przy tym zbędnego hałasu.

I to marzenie, żeby go kiedyś zobaczyć! Choć raz doczekać tej pory, gdy zza okna dobiegnie dźwięk dzwoneczków, a w blasku księżyca mignie brodata postać w czerwonym płaszczu.

„Gdzie jest Mikołaj?”, David Bedford, il. Tim Warnes, tłum. Zuzanna Naczyńska, wyd.  Egmont 2006

 Wiek: 2+

„Święta dzieci z dachów” i inne opowieści na czas adwentu

Wspaniale jest czekać na coś radosnego. Odliczać dni, przekręcać kartki w kalendarzu. Albo w książce!  Opowieści, które zostały utkane tak, by uchylać rąbka tajemnicy codziennie, w każdym z 24 lub 25 rozdziałów aż do wigilijnego finału, wychodzą naprzeciw tej celebracji, z której szczególnie najmłodsi mają wielką frajdę. 

Wydawnictwo „Zakamarki” już trzeci raz oferuje nam książkę specjalnie przygotowaną na grudzień. Pierwsze było „Wierzcie w Mikołaja!”, następnie „Prezent dla Cebulki”, w tym roku – „Święta dzieci z dachów”.  Wszystkie pozycje mają ten sam oryginalny format (25x27 cm) i materiałowy grzbiet w ciepłych ceglastych barwach, i tworzą bardzo staranną serię wydawniczą – wysmakowaną graficznie, technicznie wysokojakościową, przewidzianą na lata użytkowania.

Cechą wspólną tych opowieści jest czas, w jakim rozgrywają się opisane w nich zdarzenia – jest to oczywiście okres przedświąteczny, z zestawem znanych wszystkim akcesoriów, takich jak adwentowe świece, gwiazdy betlejemskie, prezenty, choinka oraz oczywiście Mikołaj, na które przybycie czekają wszystkie dzieci. W każdej z książek mocno wyczuwalna jest magia świąt – wiara w to, że „wszystko może się zdarzyć”,  że marzenia się spełnią, a największe smutki odpłyną w końcu w dal. W żadnym razie nie znajdziemy tu jednak taniego sentymentalizmu czy przejaskrawionej świątecznej tandety. Jest za to wiele elementów szwedzkiej tradycji (Dzień Świętej Łucji, szafranowe bułeczki, glogg, otwarte kupowanie sobie prezentów pod choinkę), szczera, prosta uczuciowość,  dużo dobrego humoru. Wielka zasługa tłumaczki Agnieszki Stróżyk, że książki tak lekko, płynnie i barwnie czyta się na głos. Wszystkie trzy opowieści stawiają pytania dotyczące relacji między rodzicami i dziećmi, przyjaźni, tolerancji, zawiści, poczucia niższości, wykluczenia, odrzucenia przez grupę. 

Książki różnią się natomiast klimatem. „Wierzcie w Mikołaja!” jest w tym zestawieniu opowieścią zapewne najbardziej specyficzną, dla niektórych nieco kontrowersyjną.  Opowiada o buncie Mikołaja, który postanowił ukarać ludzi za to, że coraz mniej w niego wierzą i z premedytacją pozbawić ich świąt. Zaczynają się więc dziać rzeczy dziwne i niepokojące. Gasną świeczki w adwentowych świecznikach. Zawieszone w oknach gwiazdy betlejemskie nie chcą świecić. Z adwentowych kalendarzy znikają wszystkie czekoladki, zamiast bombek w pudłach z ozdobami ludzie znajdują piach, z choinek opadają wszystkie igły, a zamiast Dzieciątka Jezus w żłóbku leży szkielecik. Pomysł na tę opowieść i oryginalna, chwilami zaskakująca jego realizacja, w tym ilustracyjna,  wymagają wprowadzenia ze strony dorosłego, co może być dobrą okazją do dyskusji z dzieckiem o mikołajowym „wierzyć czy nie wierzyć”.  Książka wypełniona jest po brzegi uszczypliwym humorem oraz trafnymi obserwacjami społecznymi z ironiczną nutą: „Dorośli są jak chomiki. Nie przypuszczają, że istnieje coś poza ich własną klatką”.

„Prezent dla Cebulki” to dla odmiany taka lektura, dla której nie trzeba rezerwować grudniowego terminu. Jej przesłanie jest tak uniwersalne, że będzie aktualne również w środku lata. Stig zwany Cebulką bardzo pragnie choć raz w życiu spotkać ojca. Pielęgnuje w sobie marzenie, że kiedyś pojadą z mamą do Sztokholmu, gdzie mężczyzna ponoć mieszka, i zostaną sobie przedstawieni. Wówczas dzieci w szkole wreszcie przestaną patrzeć na Cebulkę z taką litością. Niestety mama Stiga nie zna ojca swojego dziecka. To była przelotna znajomość, numer telefonu wyrzuciła, a gdy się później okazało, że jest w ciąży, nie dokładała starań by go odnaleźć. Cebulka musi skonfrontować się z tą wiedzą, z faktem, że prawdziwy ojciec na zawsze pozostanie niewiadomą. Będzie też musiał dopuścić do siebie myśl, że ojcem może być nie tylko ten, który spłodził. To niełatwy temat do przemyśleń, ale atmosfera opowieści zachęca do rozmowy z małolatem. Pamiętam, że te dwa lata temu, gdy ukazała się książka, długo rozważałyśmy z córką, jak to jest, że oto dziecko nagle się pojawia, choć nikt nie wie, gdzie jest jego tata. I co w ogóle kryje się pod hasłem “jestem ojcem”? 

„Święta dzieci z dachów” to nastrojowo zilustrowana, poetycka, metaforyczna opowieść o sile nadziei. Klimatyczna i bardzo świąteczna. Łączy w sobie dwa zagadnienia poprzednich książek: motyw zagrożonych świąt oraz poszukiwań rodzica-opiekuna. Z trzech opisywanych tu tytułów zawiera najwięcej elementów bajkowych, magicznych i atmosfery wróżkowo-elfowo-świątecznej.

Stella, Mago i Issa uciekają z domu dziecka. Jadą pociągiem do Sztokholmu, wierząc że wkrótce zabierze ich stamtąd ojciec Mago, który mieszka w Afryce i jest właścicielem kopalni diamentów. Dziewczynka nieustannie pisze do niego listy, i choć tata nigdy nie odpisuje, ona gorąco wierzy w jego przyjazd. 

Stella i mały Issa nie łudzą się, że spotkają kiedyś swoich rodziców, bo nikt nie wie, kim byli. Dzieci pragną jednak domu, serdeczności, ludzkiego ciepła i świąt spędzonych w gronie bliskich osób. Tymczasem na dworcu kolejowym spotykają tajemniczego starego żebraka, Niklassona, który nie pamięta, kim właściwie jest. Wraz z tym spotkaniem Mago, Stella i Issa zostają wciągnięci w zaczarowany bieg zdarzeń i spotykają na swej drodze wiele osobliwych postaci, w tym tytułowe dzieci z dachów. Istoty to na wpół rzeczywiste, na wpół odrealnione – cienie wyłaniające się zza dachowych kominów. Czy są to dzieci, które tak jak nasi bohaterowie szukały bliskości, swojego miejsca, kogoś, kto by je pokochał? Które co roku wiernie towarzyszyły Mikołajowi w jego pracy, wciąż czekając? Jedno jest pewne: ich wspólnym celem jest ratowanie świąt i sprawienie, by wszyscy otrzymali na czas bożonarodzeniowe prezenty. Również te, o których marzą tylko po cichu, w największej tajemnicy. 

Trzy książki, do których wraca się ze wzruszeniem i wielką przyjemnością. Co roku albo tylko co któryś grudzień. Z coraz starszymi dziećmi i odmienną perspektywą, z nowym spojrzeniem i większym bagażem doświadczeń. Wciąż jednak z tą samą radością oczekiwania.

(2013) „Wierzcie w Mikołaja!”, Lotta Olsson, il. Benjamin Chaud; (2014) „Prezent dla Cebulki”, Frida Nilsson, il. Maria Nilsson Thore; (2016) “Święta dzieci z dachów”, Mårten Sandén, il. Lina Bodén. Wszystkie książki w tłumaczeniu Agnieszki Stróżyk wydało w wymienionych latach Wydawnictwo Zakamarki.
Wiek: 6+

Źródło kolorowych ilustracji do książki "Święta dzieci z dachów": http://www.linaboden.se/