Niezapominajka

Nazwisko Agnieszki Świętek warto zapamiętać na dłużej, bo jestem pewna, że jeszcze wiele razy będziemy cieszyć się jej książkami i komiksami, i o nich dyskutować. Tylko w tym roku ta młoda utalentowana artystka wydała dwa autorskie tytuły – komiksowy album „Obiecanki” (moją recenzję można będzie wkrótce przeczytać w magazynie „Projektor”) oraz picturebook „Niezapominajka”, o którym teraz chciałam Wam napisać.

Gdy tylko zobaczyłam zapowiedź „Niezapominajki” w wydawnictwie Widnokrąg, wiedziałam, że to będzie coś szczególnego. Agnieszka Świętek ma dar opowiadania o rzeczach trudnych w prosty, ale przejmujący, a jednocześnie daleki od egzaltacji sposób. To wielka sztuka, nie sądzicie? Umiejętne balansowanie na krawędzi ckliwości, gdy opisuje się czyjś dramat. W „Obiecankach” to było rozstanie rodziców. W „Niezapominajce” –  ciężka choroba babci.

A jest to babcia „najukochańsza i najmądrzejsza na świecie”, jak mówi kilkuletnia bohaterka książki. Babcia, która wiele wie i wiele potrafi – jest niezastąpioną kompanką spacerów po łąkach i lasach, zna nazwy ptaków i drzew, ma dar opowiadania czarodziejskich opowieści na dobranoc i piecze najpyszniejsze ciasteczka, ani razu nie zaglądając do przepisu! Ma w sobie mnóstwo czułości i dobroci. Troszczy się o swoją wnuczkę, robiąc jej na drutach ciepłe swetry i ucząc ją ciekawości świata, miłości do roślin i zwierząt.

Ale któregoś dnia babcia zaczyna dziwnie się zachowywać. Zapomina o wielu oczywistych rzeczach. Ostatnio nie mogła sobie przypomnieć, gdzie mieszka i zgubiła się w mieście.

To, co było „przed” zostaje oddzielone od „po” graficznym zabiegiem w postaci rozkładówki przedstawiającej włączony wciąż telewizor, niewyświetlający jednak żadnego konkretnego obrazu, jedynie rozedrgane zygzaki braku sygnału. Ten migoczący chaotycznie ekran telewizora można odczytać jako symboliczny koniec czegoś,  a także jako obraz zakłóceń w mózgu, których doświadcza babcia i których konsekwencje obserwuje jej uważna wnuczka. Domyślamy się, że to choroba Alzheimera sieje spustoszenie, odbierając babci latami gromadzoną wiedzę, ulubione miejsca, przydatne umiejętności, ukochane twarze…

Agnieszka Świętek delikatnie, ale wnikliwie, przejmująco oddaje w ilustracjach budzący się niepokój towarzyszący chorobie. Widoczny nie tylko w sylwetce zdezorientowanej babci rozglądającej się niepewnie po miejscu, którego w ogóle nie poznaje, lecz także w skulonej, przycupniętej za fotelem postaci dziewczynki, tulącej do siebie równie wystraszonego kota.

Słowa i obrazy, splecione tutaj, jak to w picturebooku, w nierozerwalną całość, oświadczają:
Choroba dotyka nie tylko osobę, która na nią zapada, lecz wszystkich jej bliskich.

Pisząc, że twórczość Agnieszki Świętek jest daleka od egzaltacji, miałam na myśli również zakończenia jej książek.  Bo w nich, tak jak w życiu, nie wszystko kończy się happy endem, a finał jest mieszaniną słodko-gorzkich zdarzeń. 

Ta historia kończy się na takim etapie, że małe dziecko nie zdąży się zasmucić. A dorosły? Cóż, dorosły może się domyślić, co będzie dalej i ostatnia ilustracja, przedstawiająca tulące się do siebie babcię i wnuczkę zapadnie mu w myśl setką refleksji.

Ale to, o czym myśli dorosły,  wciąż dopiero przed nimi. Teraz jest a chwila, która trwa, a więc carpe diem, carpe noctem. „Spieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą”.

I takie jest też przesłanie tej przepięknie zilustrowanej, mądrej książki – bardzo ważnej, bo mówiącej o chorobie, z którą boryka się coraz więcej osób, i to wcale nie tylko staruszków. W uniwersalnym wymiarze jest to opowieść o bliskości, o budowaniu ważnych relacji międzypokoleniowych, o trwaniu przy kimś w zmiennych kolejach losu i czerpaniu radości z bycia.

P.S. W sierpniu tego roku moje dzieci straciły Babcię. Tę recenzję dedykuję Jej pamięci, dziękując za wszystkie niezapomniane chwile, które nam podarowała.

Agnieszka Świętek, Niezapominajka, wyd. Widnokrąg, Piaseczno 2018.
Wiek: 5+